محسن عبدالهی علویجه دکترای مدیریت دولتی
«تنها چیزی که ثابت است تغییر است». این به آن معناست که همه چیز فقط هر از گاهی متوقف میشود و سپس درمسیری جدید یا در همان مسیر قبلی خود به حرکت ادامه می‌دهد. اما نکته اصلی این است که این تغییرات هرگز بدان معنا نیست که حرکت پایان یافته است و درها بسته شده است، بلکه پایان یک چیز آغاز یک چیز جدید دیگر و گشایش دری است به مسیر جدید.
اما آنچه در این تغییرات گسترده در سال‌های اخیر حائز اهمیت است بیان این نکته است که مدیریت این بحران‌ها به موضوعی کلیدی تبدیل شده است. بلایای طبیعی، بیماری‌های همه گیر و وسیع جهانی، خشکسالی، جنگ، رکود اقتصادی، مخاطره امنیت غذایی و… همگی می‌توانند تهدیدی غیرقابل پیش‌بینی و شدید برای تداوم عملیات سازمان‌ها و حتی دولت‌ها باشند.
حال سوال اصلی این است که ما چقدر در مقابل این بحران‌ها تاب آور هستیم و می‌توانیم مقاومت کنیم؟
سازمان‌ها و دولت‌های مختلف در مواجهه با این شرایط خطرناک مخرب عکس‌العمل متفاوتی از خود نشان می‌دهند، برخی از سازمان‌ها با موفقیت از این شرایط عبور میکنند و به رشد خود ادامه می‌دهند و برخی از سازمان‌ها واکنش نشان نداده و در نهایت تعطیل می‌شوند.
مفهوم تاب‌آوری
تاب‌آوری یک پدیده در سطح سازمان است که به عنوان قدرت واحد سازمانی برای از سرگیری، بازگشت، برگشت یا تعدیل مثبت رویدادهای نامطلوب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به عبارت دیگر توانایی شرکت در جذب کارآمد، توسعه واکنش‌های خاص به موقعیت‌های خاص و در نهایت به کارگیری روش‌های موثر در مقابله با رویدادهای مخربی است که بقای سازمان را به طور بالقوه تهدید می‌کند.
توانایی و ظرفیت سازمان درمواجهه و مقابله با بحران‌ها و چالش‌ها و توانایی بازگشت به شرایط عادی کسب و کار، ویژگی بسیار مهمی است که سازمان‌ها باید برای بقا و تداوم فعالیت خود به آن مجهز باشند. و این مفهوم زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که حوزه فعالیت شما در ارتباط با بخش بزرگ‌تری از جامعه باشد.
اهمیت تاب‌آوری سازمانی
جوامع برای اینکه تاب‌آور باشند و بتوانند در شرایط بحرانی واکنش مناسب نشان بدهند بر خدمات فراهم شده توسط سازمان‌ها و دولت‌ها متکی هستند، تا آنها را به برنامه‌ریزی، پاسخ و بازیابی برای موقعیت‌های اضطراری و بحران‌ها قادر سازند. سازمان‌های حیاتی یک جامعه که فراهم‌کننده خدماتی مانند کشاورزی و تامین امنیت غذایی، آب، گاز، برق، حمل و نقل، آموزش و سلامت هستند، همواره بسیار مهم انگاشته شده‌اند. این بدان دلیل است که اینها همان سازمان‌هایی هستند که جوامع را قادر به عملکرد می‌سازند.
در نتیجه برای اطمینان از بقای سازمان‌ها و کم کردن اختلال ناشی از یک فاجعه در جریان جاری اجتماعی، تاب‌آور بودن برای سازمان‌ها حیاتی است. علاوه بر ارتباطی که بین جوامع تاب‌آور و سازمان‌های تاب آور وجود دارد، بین تاب‌آور بودن سازمان‌ها و مزیت رقابتی آنها نیز رابطه وجود دارد. سازمان‌های تاب‌آور در زمان‌هایی که کسب وکار در شرایط عادی قرار دارد، قدرت رقابتی بیشتری دارند. در ارتباط با تاب‌آوری سازمانی اهمیت فرهنگ را نیز نباید نادیده گرفت، در واقع برخورداری از یک فرهنگ تاب‌آوری، کلید موفقیت سازمان به شمار می‌رود.
ویژگی‌های تاب‌آوری
۱. تاب‌آوری یک توانایی است که تحت شرایط محیط نوظهور شکل می‌گیرد و یک ظرفیت بالقوه است که در فعالیت‌های عملیاتی و جاری سازمان قابل درک نیست، بلکه زمانی که شرایط مخرب و بحران پدیدار میشود، انعطاف‌پذیری سازمانی می‌تواند از مزایای سازمان محسوب شده و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
۲. تاب‌آوری بر بقا، انطباق‌پذیری، بازگشت و توسعه در شرایط متضاد تاکید دارد، تاب‌آوری سازمانی توانایی بازیابی پس از تخریب است نه مقاومت در برابر رویداد غیرقابل انتظار. یک سازمان با تاب‌آوری بالا می‌تواند به موقع تعدیل شده و ظرفیت جدیدی را در مواجهه با انواع تغییرات چشمگیر ایجاد کند و این امر نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق و شناخت کافی از محیط دارد.
۳. تاب‌آوری سازمانی چند سطحی است. یعنی تاب‌آوری در سطوح مختلف از جمله افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها و به تعامل بین سطوح مختلف بستگی دارد. در عین حال، تاب‌آوری فرآیندی است که تحت تاثیر منابع و ساختار سازمان قرار می‌گیرد.
موانع سازمان‌ها در ارتقای سطح تاب‌آوری
سه مانع اصلی بر سر راه سازمان‌ها برای ارتقای سطح تاب‌آوری وجود دارد:
۱. اولین مانع آگاهی محدود سازمان‌ها از محیطی است که در آن فعالیت میکنند، آگاهی موقعیتی بیانگر مواردی از قبیل شناسایی حوادث بالقوه و بررسی پیامدهای آنها، آگاهی نسبت به میزان منابع در دسترس سازمان در مواجهه با بحران و آگاهی از تعهدات سازمان در رابطه با تمامی ذی‌نفعان است.
۲. دومین مانع عدم توانایی در شناسایی و مدیریت نقاط آسیب‌پذیر کلیدی است. آسیب‌پذیری‌های کلیدی به اجزایی از یک سیستم سازمانی اشاره دارد که با از دست دادن یا آسیب دیدن آن خسارت جبران‌ناپذیری به سازمان وارد میشود.
۳. سومین مانع فقدان توانمندی سازمانی در ایجاد انطباق‌پذیری است. ظرفیت انطباق میزانی از فرهنگ و پویایی یک سازمان بوده که به موجب آن، سازمان می‌تواند در کسب وکار عادی و روزمره خود و در شرایط بحرانی نیز تصمیم‌های به موقع و مناسب اتخاذ کند.
و در انتها بیان می‌کنم که تاب‌آوری عامل اصلی بقای سازمان شما در شرایط بحرانی است.
