امید اجتماعی به معنای احساس جمعی از قابلیت‌ها و انتظارات مثبت در یک جامعه است که می‌تواند بر اساس شرایط تاریخی، فرهنگی و اجتماعی شکل بگیرد. این مفهوم به ویژه در ایران به دلیل چالش‌های سیاسی و اقتصادی، مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است.
اجتماعی بودن امید به معنای باور به بهبود شرایط و ایجاد تغییرات مثبت در جامعه است. این مفهوم نه تنها به فرد بلکه به جمع نیز مربوط می‌شود و می‌تواند به عنوان یک نیروی محرکه برای پیشرفت و توسعه اجتماعی عمل کند. در دنیای امروز، با چالش‌های فراوانی نظیر فقر، نابرابری و بحران‌های زیست‌محیطی روبرو هستیم.
امید اجتماعی می‌تواند ما را به هم پیوند دهد و به ما انگیزه دهد تا برای حل این مسائل تلاش کنیم. با ایجاد شبکه‌های اجتماعی، تقویت روحیه همکاری و همیاری، و ترویج فرهنگ مثبت‌اندیشی، می‌توانیم به یک جامعه بهتر دست یابیم. امید اجتماعی همچنین می‌تواند به عنوان یک عامل انگیزشی برای جوانان عمل کند و آن‌ها را به سمت فعالیت‌های اجتماعی و داوطلبانه سوق دهد.
امیدواری اجتماعی نه تنها به بهبود شرایط زندگی کمک می‌کند، بلکه به ما یادآوری می‌کند که با هم می‌توانیم بر چالش‌ها غلبه کنیم و آینده‌ای روشن‌تر بسازیم.
امیدواری همچنین به ما کمک می‌کند تا از سختی‌ها عبور کنیم و به حالت متعادل و پایداری بازگردیم. با تقویت امید اجتماعی، می‌توانیم به یکدیگر پیوند خورده و انگیزه‌ای مشترک برای حل مسائل اجتماعی پیدا کنیم. این پیوند نه تنها به ما قدرت می‌دهد، بلکه باعث می‌شود در برابر مشکلات مقاوم‌تر شده و از تاب آوری یا resiliency برخودار باشیم .
امیدواری به معنای انتظار تحقق وضعیت‌های مطلوب و مثبت در آینده است و به نوعی به اعتماد به نهادها و ساختارهای اجتماعی برای حل مسائل کلان مرتبط می‌شود. این امید می‌تواند به استقامت جامعه در برابر چالش‌ها کمک کند و به عنوان یک عامل محرک برای تغییرات مثبت اجتماعی عمل کند
مفهوم «امید اجتماعی» به عنوان یک باور مشترک در میان افراد جامعه شکل می‌گیرد و به وضعیت اجتماعی و سیاسی کشورها وابسته است.
این امید به معنای اعتماد به نهادها و ساختارهای اجتماعی برای حل مشکلات کلان است.
امید اجتماعی به استقامت جامعه در برابر چالش‌ها کمک می‌کند و می‌تواند به عنوان عاملی برای تغییرات مثبت در نظر گرفته شود. بنابراین، احیای امید اجتماعی نیازمند سیاست‌ها و راهکارهای مؤثری که بطور مستقیم بر سلامت سازمانی و تاب آوری اجتماعی موثر باشند.
عوامل مؤثر بر امید اجتماعی در میان شهروندان می‌توانند به دسته‌های مختلفی تقسیم شوند:
1.عوامل اجتماعی
– سرمایه اجتماعی:تحقیقات نشان می‌دهند که سرمایه اجتماعی و روابط بین فردی می‌توانند به افزایش امید کمک کنند. وجود شبکه‌های اجتماعی قوی و اعتماد متقابل بین افراد، احساس امنیت و امید به آینده را تقویت می‌کند. سرمایه اجتماعی به مجموعه‌ای از روابط و شبکه‌های اجتماعی اشاره دارد که افراد را به هم متصل می‌کند. این روابط بین فردی می‌توانند به تقویت اعتماد، همکاری و همبستگی اجتماعی کمک کنند.
هنگامی که افراد در یک جامعه احساس ارتباط و حمایت متقابل می‌کنند، امید اجتماعی افزایش می‌یابد. این امید نه تنها به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به افزایش مشارکت اجتماعی و فعالیت‌های جمعی نیز منجر شود. در نتیجه، تقویت سرمایه اجتماعی می‌تواند به ایجاد جوامع پایدارتر و شادتر کمک کند.
-نابرابری اجتماعی:نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی نیز تأثیر منفی بر امید اجتماعی دارند. افرادی که در شرایط نابرابر زندگی می‌کنند، معمولاً احساس ناامیدی بیشتری دارند.نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی جوامع مدرن، تأثیرات منفی عمیقی بر امید اجتماعی دارند. وقتی که گروه‌های مختلف جامعه به منابع، فرصت‌ها و خدمات دسترسی نداشته باشند، احساس نارضایتی و ناامیدی در بین افراد افزایش می‌یابد.
این نابرابری‌ها می‌توانند منجر به کاهش اعتماد عمومی، افزایش تنش‌های اجتماعی و کاهش مشارکت مدنی شوند. در نتیجه، امید به آینده و توانایی افراد برای بهبود وضعیت خود و جامعه‌شان کاهش می‌یابد. برای تقویت امید اجتماعی، ضروری است که سیاست‌ها و برنامه‌هایی برای کاهش این نابرابری‌ها تدوین و اجرا شود.
2.عوامل اقتصادی
وضعیت اقتصادی:درآمد و وضعیت شغلی افراد نقش مهمی در تعیین سطح امید اجتماعی آن‌ها دارد. افرادی که دارای درآمد پایدار و شغل مناسب هستند، معمولاً امید بیشتری به آینده دارند. درآمد و وضعیت شغلی افراد به‌طور مستقیم بر سطح امید اجتماعی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. افرادی که دارای شغل پایدار و درآمد مناسب هستند، معمولاً احساس امنیت و رضایت بیشتری دارند و به آینده خود امیدوارترند. این امید می‌تواند به افزایش انگیزه، بهبود سلامت روان و تقویت روابط اجتماعی منجر شود. از سوی دیگر، بیکاری و عدم درآمد کافی می‌تواند احساس ناامیدی و اضطراب را افزایش دهد و به کاهش اعتماد به نفس و مشارکت اجتماعی افراد منجر شود. بنابراین، بهبود شرایط اقتصادی و شغلی می‌تواند به ارتقاء امید اجتماعی و کیفیت زندگی افراد کمک کند.
آموزش:سطح تحصیلات نیز به عنوان یک عامل مؤثر شناخته می‌شود. افراد با تحصیلات بالاتر معمولاً دیدگاه مثبت‌تری نسبت به آینده دارند.افراد با تحصیلات بالاتر معمولاً دیدگاه مثبت‌تری نسبت به آینده دارند زیرا آموزش و دانش به آن‌ها کمک می‌کند تا چالش‌ها را بهتر درک کرده و راه‌حل‌های خلاقانه‌تری ارائه دهند.
تحصیلات به افراد امکان می‌دهد تا دیدگاه‌های متفاوتی را بررسی کرده و به طور انتقادی فکر کنند. همچنین، افراد تحصیل‌کرده معمولاً به مهارت‌های ارتباطی و همکاری بهتری مجهز هستند که به آن‌ها کمک می‌کند تا در جامعه نقش مثبت‌تری ایفا کرده و به طور مؤثرتری با چالش‌های آینده مقابله کنند.
3. عوامل فرهنگی
فرهنگ اجتماعی:فرهنگ جامعه و ارزش‌های اجتماعی نیز بر امید اجتماعی تأثیرگذارند. جوامعی که بر اساس همکاری و مشارکت بنا شده‌اند، به طور معمول دارای سطح بالاتری از امید اجتماعی هستند. فرهنگ جامعه و ارزش‌های اجتماعی نقش مهمی در شکل‌گیری و تقویت امید اجتماعی دارند.
ارزش‌های مشترک مانند همبستگی، همکاری و احترام به حقوق دیگران می‌توانند احساس تعلق و اعتماد به آینده را در افراد تقویت کنند. همچنین، فرهنگ‌های غنی و متنوع می‌توانند فرصت‌های بیشتری برای یادگیری و رشد فراهم آورند. در جوامعی که به ارزش‌های مثبت و نوآورانه اهمیت داده می‌شود، افراد بیشتر به توانمندی‌های خود و آینده امیدوار می‌شوند. در نتیجه، تقویت امیدواری اجتماعی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش مشارکت منجر شود.
4. عوامل فردی
سن و جنسیت:سن و جنسیت نیز می‌توانند بر امیدواری اجتماعی تأثیر بگذارند. به طور کلی، جوانان نسبت به بزرگ‌ترها امید بیشتری به آینده دارند. سن و جنسیت از عوامل مهمی هستند که می‌توانند بر امیدواری اجتماعی افراد تأثیر بگذارند. به طور کلی، جوانان به دلیل انرژی و آرزوهای بیشتر، امید بیشتری به آینده دارند.
در مقابل، افراد مسن‌تر ممکن است به دلیل تجربیات زندگی و چالش‌های پیش‌رو، احساس ناامیدی بیشتری کنند. همچنین، جنسیت نیز نقش مهمی ایفا می‌کند؛ زنان معمولاً به دلیل نقش‌های اخانوادگی و فرهنگی، ممکن است امید بیشتری به تغییرات مثبت داشته باشند. به طور کلی، تعامل این دو عامل می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر نگرش افراد نسبت به آینده و جامعه داشته باشد.
این عوامل به صورت پیچیده‌ای با یکدیگر تعامل دارند و می‌توانند بر روی احساس امیدواری اجتماعی افراد تأثیر بگذارند. در مجموع، بهبود شرایط اقتصادی،سیاسی و فرهنگی می‌تواند به افزایش امیدواری اجتماعی در میان شهروندان کمک کند.
دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری در خاتمه این مطلب آورده است امیدواری اجتماعی به معنای باور به آینده‌ای بهتر و توانایی افراد برای همکاری با یکدیگر به منظور ایجاد تغییرات مثبت در جامعه است. این امید می‌تواند منبعی برای انگیزه و تلاش در مواجهه با چالش‌ها باشد.
هم آیندی و همبودی این دو مفهوم می‌تواند به تقویت روحیه جمعی و ایجاد فضایی برای رشد و پیشرفت کمک کند. در نهایت، امید اجتماعی و تاب‌آوری در بهبود کیفیت زندگی و توسعه پایدار جامعه نقش مهمی بر عهده دارند.
