تاب آوری و تعلق خاطر شغلی در معلمان

تاب آوری و تعلق خاطر شغلی در معلمان به قلم الهام هدشی مترجم و نویسنده خانه تاب آوری

در نوشته های پیشین، به اهمیت تاب آوری در معلمین و دانش آموزان پرداختیم. این که در دنیای آموزش، با تمام پستی و بلندی هایی که دارد، تسلیم نشده و ادامه راه را پیمود، امکان پذیر نخواهد بود مگر این که با تاب آوری همراه شود.

اما آیا این خصیصه ارزشمند می تواند در دیگر خصایصی که برای موفقیت یک دانش آموز و یا یک معلم لازم است، تأثیرگذار باشد؟ قطعاً بله. در این نوشته برآنیم تا تأثیرگذاری تاب آوری (resilience)، خودکارآمدی (self-efficacy)، و  تفکر انعکاسی (reflection) بر تعلق خاطر شغلی (work engagement) در معلمین زبان را بررسی کنیم. تعلق خاطر شغلی می تواند یکی از مهم ترین ویژگی های یک معلم موفق در عرصه آموزش به حساب آید و حال ببینم چقدر تاب آوری می تواند در افزایش این خصیصه در معلمین زبان مؤثر باشد.

پیشینه پژوهش

برای این منظور به پژوهش انجام شده توسط پژوهشگرانی با نام های هنگ (Heng) و همچنین چو (chu) که در سال 2023 و در کشور چین بر روی 512 معلم زبان انگلیسی انجام شد، مراجعه شده است. محققین در این پژوهش بر آن بودند تا میزان تأثیرگزاری مؤلفه های مختلف از جمله تاب آوری را بر روی مشارکت شغلی در معلمین زبان در چین بررسی کنند. از آن جایی که زبان انگلیسی در کشور چین مانند کشور خودمان یک زبان خارجی به حساب می آید، فرض بر ای بود که یادگیری و تدریس آن می تواند پیچ و خم هایی مشابه آن چه در ایران اتفاق می افتد را داشته باشد. بنابراین مطالعه این پژوهش مناسب تشخیص داده شد و انتظار میرود که نتایج آن بتواند در تربیت معلمین و دانش آموزان ایران مؤثر باشد.

و اما آن چه محققین در این پژوهش به آن دست یافتند این بود که هر سه مؤلفه خودکارآمدی، انعکاس، و تاب آوری می توانند به طرقی در افزایش تعلق خاطر در معلمین زبان تأثیرگذار باشند.

طبق نتایج این پژوهش، خودکارآمدی در معلمین به صورت غیر مستقیم و از طریق تاب آوری و همچین تفکر انعکاسی، می تواند تعلق خاطر شغلی در معلمین را افزایش دهد. و اما نکته جالب دیگر این که خصیصه تفکر انعکاسی نیز همانند خودکارآمدی، به صورت غیر مستقیم و از طریق تاب آوری می تواند تعلق خاطر در معلمین زبان را بالاتر ببرد.

پس باز هم می توان به اهمیت خیلی بالایی که این خصیصه ارزشمند، تاب آوری، در دنیای آکادمیک و آموزش دارد، پی برد. در ادامه مدل فرضی را مشاهده می کنیدکه محققین در پژوهش یاد شده برای نشان دادن رابطه بین خصیصه های مختلف در نظر گرفتند و البته در انتهای تحقیق خود صحت آن را نیز ثابت کردند.

 

پروسه انجام این پژوهش از طریق آنالیزها و محاسبات آماری کمی انجام شد. همان طور که پیش از این نیز ذکر شده است ، این پژوهش بر روی 512 معلم زبان انگلیسی در سرزمین اصلی چین در مؤسسات آموزش زبان انگلیسی و همچنین مدارس انجام شد.

برای به سرانجام رسیدن پژوهش، محققین از چهار پرسشنامه خودکارآمدی، انعکاس در معلمین، تاب آوری و البته تعلق خاطر شغلی استفاده کردند.

هر کدام از چهار پرسشنامه مذکور در پژوهش های گذشته توسط دیگر محققین اعتبار سنجی شده بودند. بعد از آنالیز داده ها و انجام محاسبات، نتیجه پژوهش بر این شد که ارتباطی مؤثر و سازنده  بین سازه ‌های روان ‌شناختی از جمله  خودکارآمدی معلم، تاب‌آوری، تأمل و انعکاس و درگیری کاری وجود دارد.

با استناد به این نتایج، خودکارآمدی، تفکر انعکاسی و تاب‌آوری معلم پیش‌بینی‌کننده مستقیم مشارکت شغلی او هستند.

علاوه بر این، این مطالعه نشان داد که خودکارآمدی معلم از طریق نقش ‌های میانجی انعکاس معلم و تاب‌آوری، تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر تعلق خاطر شغلی خواهد داشت. همچنین مشخص شد که رابطه بین تفکر انعکاسی معلمین و البته تعلق خاطر شغلی آنان نیز غیر مستقیم بوده که از طریق تاب آوری انجام می شود.

پس نتیجه گیری نهایی این گونه خواهد بود که تاب آوری در ایجاد تعلق خاطر شغلی، مهم ترین نقش را برای معلمین زبان بازی می کند.

و اما تأثیر مطالعه این پژوهش در ایران

مبتنی بر مشاهدات و نگاهی اجمالی به ادبیات تحقیق این واقعیت را روشن میسازد که معلمان کم و بیش با فرسودگی شغلی مواجه هستند علاوه بر ضرورت آشنایی هر چه بیشتر با مولفه های روانشناختی کلاس و مدرسه  و توسعه و تقویت تاب آوری معلمان گرانقدر کشورمان ؛ تقویت بنیه ملی و معیشت معلمان در این خصوص میتواند راهگشا باشد که از حوصله این مقال خارج است .

آنچه در دسته بندی سه گانه دیل ملاحظه میشود با بررسی مقالات و مطالعات داخلی توسط نگارنده به رشته تحریر در آمده است .

افزایش خودکارآمدی در معلمین:

• آشنایی با تئوری ‌های یادگیری و تدریس (شرکت در کارگاه ها و دوره های آموزشی)
• تعامل با دیگر معلمین و استفاده از بازخوردهای آنان
• استفاده از فناوری آموزشی (استفاده از تکنولوژی های روز دنیا)
• استفاده از روش ها و تکنیک های متنوع در تدریس

افزایش تفکر انعکاسی در معلمین:

• تخصیص زمانی خاص برای ارزیابی عملکرد خود در کلاس درس
• یادداشت ‌برداری منظم از عملکرد خود
• پرسش‌های تفکر انعکاسی (کمک گرفتن از راه و رسم پرسش گری سقراطی)
• تشکیل گروه های تفکر انعکاسی و استفاده از بازخورد دیگران

افزایش تاب آوری در معلمین:

• آموزش مهارت ‌های مدیریت استرس
• تعیین اهداف قابل دستیابی (در نوشته های گذشته به اهمیت این فاکتور در افزایش تاب آوری زبان آموزان نیز اشاره کردیم)
• تغذیه سالم و فعالیت‌های ورزشی
• توسعه مهارت‌های اجتماعی

 

منبع:

Heng Q and Chu L (2023) Self-efficacy, reflection, and resilience as predictors of work engagement among English teachers. Front. Psychol. 14:1160681. doi: 10.3389/fpsyg.2023.1160681