تاب آوری و ذهن آگاهی،چگونه تاب آوری و ذهن آگاهی را تقویت کنیم ؟

تاب آوری و ذهن آگاهی، تأثیر این دو مؤلفه بر دانشجویان

آیا تا به حال به رابطه ای که می تواند بین تاب آوری (resilience) و ذهن آگاهی (mindfulness) برقرار باشد اندیشیده اید؟ چقدر این دو فاکتور مهم در علم روانشناسی می توانند در سلامت روان ما تأثیرگذار باشند؟ تا چه حد سلامت روان دانش آموزان و دانشجوها در گرو این فاکتورها و روابطی که با هم دارند می باشد. رابطه بین این دو فاکتور و نقشی مهمی که در آموزش و به خصوص برای دانشجویان بر عهده این دو فاکتور است، موضوعی است که در این نوشتار برآنیم آن را تحلیل کنیم.

روانشناسی آموزشی

در دنیای آموزش و از میان جویندگان علم درمقاطع مختلف، دانشجویان دورانی حساس تر و مقطعی پر چالش تر را همواره تجربه می کنند. تغییر اساسی در برنامه های درسی و کلاسی، تغییر در نحوه تدریس، چیدمان کلاس، محیط دانشگاه، مشکلات و چالش های مالی همه و همه می توانند به شدت نیاز دانشجویان به فاکتوری مانند تاب آوری را نشان دهد.

تاب آوری همان طور که در نوشته های پیشین نیز بیان کردیم، استقامت و پایداری در مقابله با سختی ها و موانعی بود که در دوران های مختلف در زندگی، رو در روی آن ها می شویم. حال دوران دانشجویی به عنوان یکی از پر چالش ترین دوران های زندگی هر فرد، می تواند اهمیت بی اندازه فاکتور تاب آوری را ثابت کند.

طبق پژوهش هایی که محققین مختلف در زمینه روانشناسی انجام داده اند، عاطفه و هیجان مثبت (Positive Affect) می تواند یکی از عوامل افزایش دهنده تاب آوری در افراد باشد. از طرفی فاکتور دیگری با نام ذهن آگاهی نیز با این عاطفه مثبت رابطه ای مستقیم و مثبت را دارا می باشد که این حقیقت می تواند رابطه ی مستقیم و همواره مثبت بین تاب آوری و ذهن آگاهی را نیز نشان دهد.

ذهن اگاهی چیست؟

ذهن آگاهی همان حضور در لحظه لحظه حال بدون ثانیه ای را هدر دادن بر اندوه، غم و سرزنش گذشته و البته استرس و نگرانی های آینده می باشد. این که فرد بتواند در لحظه حال سپری کند و استرس آینده و البته اندوه و حسرت گذشته مانعی بر سر راه لذت لحظه حال و درک آن با تمام وجود نباشد، ذهن آگاهی فرد را نشان می دهد. و حال برآنیم تا بر اساس مطالعه ای که توسط دکتر پیجون و همکار او در استرالیا بر روی 141 دانشجو انجام شد، این رابطه مثبت و مستقیم بین دو فاکتور تاب آوری و ذهن آگاهی و تأثیری که این دو فاکتور بر روی سلامت روانی دانشجوها دارند را بررسی کنیم.

در این پژوهش، پژوهشگران پرسش نامه هایی که برای سنجش میزان تاب آوری، ذهن آگاهی و همچنین سنجیدن میزان سلامت روان پیش از این طراحی شده بود، در میان شرکت کنندگان پخش کردند. بعد از انجام محاسبات آماری از جمله کارولیشن (correlation) و رگرشن (regression) این نتیجه قطعی به دست آمد که در میان متغیرهای تاب آوری و ذهن آگاهی رابطه ای مستحکم و مثبت وجود دارد که برای هر دو متغیر این رابطه به افزایش سلامت روان در فرد و به خصوص دانشجو منتهی می شود. در ادامه این پژوهشگران به اهمیت مدیتیشن برای افزایش ذهن آگاهی برای همه ی افراد در هر قشر و صنف و البته سن و سالی که باشند اشاره کردند.

 

چطور می توان دو مؤلفه تاب آوری و ذهن آگاهی را در دانشجویان تقویت کرد؟

افزایش ذهن آگاهی و تاب آوری در دانشجویان به عنوان مهارت ‌های مهمی در زندگی شخصی و تحصیلی آن‌ها محسوب می‌شود. این مهارت ‌ها به آن ‌ها کمک می‌کنند که با چالش ‌ها و استرس‌ های مختلف که در مسیر تحصیلی و زندگی وجود دارند، بهتر مقابله کنند. در زیر تعدادی تکنیک برای افزایش ذهن آگاهی و تاب آوری در دانشجویان آورده شده است:

• افزایش ذهن آگاهی:
• مدیتیشن و تمرین ذهنی
• تمرکز بر حال حاضر
• پذیرش وجود
• توسعه دانش فردی
• افزایش تاب آوری:
• تعامل با چالش‌ ها
• توسعه مهارت ‌های مسئولیت‌ پذیری
• تقویت شبکه اجتماعی
• آموزش مهارت ‌های مثبت ‌نگری
• توانایی مدیریت استرس

به طور کلی، ترکیب این راه ‌ها و ایجاد محیط ‌های حمایتی در دانشگاه و جامعه می ‌تواند به افزایش ذهن آگاهی و تاب آوری دانشجویان کمک کند. همچنین این امر نیز حائز اهمیت می باشد که در محیط های آموزشی و به خصوص دانشگاهی، به فاکتورهای روانشناسی و تأثیراتی بسیاری که بر سلامت افراد دارند توصیه و تأکید شده و سکوهایی برای آموزش هر چه بیش تر آن ها برای افراد در نظر گرفته شود. این نکته مهم را در نظر داشته باشید که دانشجویانی سالم و سلامت، چه از نظر روحی و چه از نظر فیزیکی، سلامت آینده جامعه را رقم خواهند زد.

 

منبع :

Pidgeon, A. M., & Keye, M. (2014). Relationship between resilience, mindfulness, and psychological well-being in university students. International Journal of Liberal Arts and Social Science, 2(5), 27-32.