عکس گفتار یا Photovoice چیست ؟ یک روش تحقیق کیفی است که در پروژ های مشارکتی مبتنی بر جامعه (community-based) استفاده میشود بعبارت دیگر عکس گفتار یا Photovoice ترکیبی از کنش اجتماعی و عکاسی است.
عکس گفتار یا Photovoice تنها بر ارتباطات کلامی متکی نیست بلکه روش آن کار آن اینگونه است که عکس‌ها و روایت‌های گرفته شده توسط شرکت‌کنندگان را جمع‌آوری میکند تا از مسیر گفتگو تجربه را به دانش عملی تبدیل کند.
عکس گفتار یا Photovoice میتواند فرصتی برای تعمق و تامل در موضوعات نادیده گرفته شده یا پنهان اجتماعی نیز باشد.
روش کار در Photovoice عکاسی است از این جهت میتوان از منظر هنر درمانی هم به آن نگاهی داشت البته که میدانیم هدف اصلی فتووایس تقویت و توسعه گفتگو است این قبل از اینکه هنر عکاسی باشد یک روش تحقیق کیفی بشمار می آید.
دکتر شقایق هاشمی شکفته که ترجمه کتاب هنر درمانی انتزاعی را نیز در کارنامه خود دارد در ادامه توصیف این روش تحقیق کیفی اضافه کرده است که : این نوع استفاده از عکس بسترساز گفتگو است گفتگو از هر آن چیزی که موضوع پژوهش یا مطالعه ماست.
این گفتگو فرصتی است که مشارکت کنندگان دیدگاه‌های خود را بیان کنند یا جامعه و مسایل خود را نشان دهند.
موضوعات تحقیقاتی که تاکنون در روش عکس گفتار یا Photovoice مورد توجه بوده اند شامل نگرانی‌های جامعه، سرمایه و مسائل ریز و درشت اجتماعی و چالش های حوزه سلامت عمومی و حتی آزارهای جنسی بوده است.
مشارکت هنری به عنوان یک ابزار ارزشمند برای افزایش تاب آوری روانی و اجتماعی در افراد و جوامع شناخته شده است.
برای مثال، هنرهای اجتماعی مشارکتی، میتواند با تقویت انسجام اجتماعی، ایجاد حس اجتماع و هم وابستگی گروهی و جمعی، و امکان همبستگی و حمایت متقابل و در نهایت زیبایی شناسی نقش مهمی در کشف و افزایش تاب آوری و موضوعات آن ایفا می کند و تحلیلگران تشویق می شوند تا به حوزه وسیع تری از اعمال و تجربیات زیبایی شناختی، حسی و بصری توجه کنند .
در این میان ، Photo voice روش مبتنی بر هنر است که برای کشف و توصیف تاب آوری افراد مسن و بی خانمان تجربه شده است.
نمونه هایی از این دست، نشان دهنده ظرفیت افراد و جوامع برای حمایت یابی و یا هدایت به منابع لازم برای حفظ عملکرد مثبت تحت استرس است ؛ عکس گفتار میتواند بنوعی حمایت یابی و دسترسی به منابع مشارکتی را نیز بیاموزد.
در این روش شرکت کنندگان بر اساس دیدگاه شخصی خودشان عکاسی می‌کنند و در مورد عکس ها بحث می‌کنند که در نتیجه این بحث منجر به بسط و گسترش روایت های آنها میشود. این روش میتواند بخشی از یک رونددرمانی نیز بشمار آید.
قابل توجه است که تسهیلگران و درمانگران میتوانند با توجه به اهداف مدنظر جلسات ، موضوع عکاسی را مشخص کنند .
Photo voice اهداف زیر را مدنظر قرار داده و دنبال میکند :
پیشنهاد ما به شما
• توانمند ساختن افراد به ضبط و انعکاس اتفاقات
• ترویج گفتگوی انتقادی
• افرایش دانش درباره ی موضوعات مهم به ویژه توسعه خود آگاهی و ارتقای دانش سلامت اجتماعی که میتواند از طریق بحث های گروهی کوچک و یا بزرگ باشد
علاوه بر این، هنر می تواند به عنوان یک مکانیسم مقابله ای برای مقابله با پیامدهای منفی فاصله های اجتماعی، مانند دوران قرنطینه، زندان یا بستری بودن طولانی مدت در بیمارستان با ارائه فرار عاطفی و انحراف عمل کند
آموزش هنر همچنین در خلاقیت عاطفی نقش دارد و بر طراحی احساسی‌تر و خلاقانه‌تر برای خوشایندتر کردن زندگی تأثیر می‌گذارد.
آموزش هنر فضای هیجانی زندگی را دلنشین میکند.
هنر برای تاب آوری میتواند از طریق توسعه تعاملات و ارتباطات فردی و اجتماعی در ارتقای کیفیت زندگی موثر واقع شود
هنر میتواند از طریق عینیت بخشیدن به موضوعات مختلف موجب گشایش عرصه برای نهادهای مدنی و گفتگوهای اجتماعی باشد.
Photovoice فضاهای واقعی یا نمادین جدیدی را ایجاد می کند که ساختارهای موجود را به گفتگو و چالش می کشد.
به طور خلاصه، هنر برای تاب آوری شامل استفاده از فرآیندهای خلاقانه برای ایجاد و تقویت پیوندهای جامعه، ارائه حمایت عاطفی، و تقویت حس هویت و دلبستگی به مکان است که همه اینها مؤلفه های ضروری تاب آوری هستند.
تسهیلگران اجتماعی برای آموزش تاب آوری میتوانند به کتاب هنر برای تاب آوری که با ترجمه محمدرضا مقدسی و شقایق هاشمی شکفته توسط انتشارات پروچستا منتشر شده است مراجعه کنند پرمسلم آثاری از این دست برای هنردرمانگران و تسهیلگران و مربیان الهام بخش واهد بود امید است که توجه بیشتر به تاثیرگذاری و جادوی هنر در حوزه های مختلف را شاهد باشیم.
