تاب آوری خانواده
تاب آوری خانواده
پاسخ مثبت خانواده را به مشکلات تاب‌آوری خانواده می‌گویند.تاب‌آوری خانواده ارکان، ابعاد، منابع و موانع خانواده در مواجه با مشکلات را مورد مطالعه قرار می‌دهد مطالعات زیادی وجود دارد که تاب‌آوری خانواده را به‌عنوان یک ویژگی در نظر گرفته‌اند، با این حال دسته دیگری از مطالعات تاب‌آوری خانواده را به‌عنوان فرآیند لحاظ کرده‌اند.
پاسخ مثبت خانواده را به مشکلات تاب‌آوری خانواده می‌گویند
این تعریف بر مبنای چند نکته مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد: ابتدا باید دانست که تاب‌آوری، ساختاری ثابت و یا برچسب نیست که بتوان آن را بر روی برخی خانواده‌ها اعمال کرد و روی برخی نه.
نکته اول: تاب‌آوری مسیری منحصر به فرد است که خانواده‌ها ممکن است در مواجهه با عامل استرس زا از آن عبور کنند.
نکته دوم: آن است که تاب‌آوری باید هم در زمان حال و هم در طول یک مدت زمان معین بررسی شود، چرا که برخی عوامل ابتدا حمایت کننده و موثر واقع میشوند اما در طولانی‌مدت ممکن است خانواده را در معرض خطرقرار دهند.
نکته سوم: آن است که بدانیم شکل ظاهری تاب‌آوری با نحوه بررسی آن در شریط استرس‌زا با هم تفاوت دارند.
مطالعات تاب آوری قبل از اینکه به خانه و خانواده معطوف شود متوجه کودکانی بود که در شرایط بد نتایج و زندگی های خوب ساخته و به دست آورده بودند و پس ازاین تاب آوری به خانه و خانواده آمد و هم اکنون با تاکید فراوان بر ( معنویت ) و قدرت ایمان و اعتتقادات مذهبی در عبور از روزهای سخت در مرحله چهارم تمرکز و توجه خود را به چند عاملی بودن تاب آوری در سطوح فردی،خانوادگی، اجتماعی، سازمانی و حتی مولکولی معطوف ساخته است .
ناگفته پیداست از این منظر تاب آوری میان رشته ای بوده و: مددکاری و خدمات اجتماعی گرفته تا آموزش و پرورش، مشاوره و روانشناسی، ژنتیک و نروبیولوژی ونروفیزیولوژی و…دراین حوزه ورود پیدا کرده اند.
تکوین وتکمیل ساختار علمی تاب آوری و هم چنین پویایی آن برایند حوزه های مختلف علوم است.
الحاق تاب آوری به هر کدام ازاین حوزه ها، شایسته نیست و بیشترمیتواند خطا در شناخت ودرک تاب آوری را نمایان سازد تا چیز دیگری.
واما توانایی خانواده در مقابله با چالش ها و غلبه بر مشکلات و قدرت دستیابی به اهداف میتواند خلاصه ترین تعریف تاب آوری خانواده باشد که بصورت عمده در حوزه ارتباطات خانوادگی ، باورها ومعنویت ،پیوندها وهیجانات و سازمان خانواده در مطالعات مورد توجه هستند .
تا چندی پیش توجه اصلی بر روی خانواده های تحت فشار بوده است آنهایی با مسایلی چون مرگ یا سوگ و فقدان بطور عام ، اعتیاد ، طلاق ، بیماریهای بی درمان و یا سخت درمان و یا انواع معلولیت ها مواجه بوده اند.
البته در این میان مطالعات ویژه ای هم در خصوص قدرت تاب اوری خانواده نظامیان انجام شده است .
در شرایط عادی هم تاب آوری خانواده میتواند با تقویت عوامل محافظ در حوزه های فرزندپروری ، مدیریت اقتصادی خانواده ، و بصورت کلی تاب آوری زوجین متمرکز و کارسازی کند.
بدیهی است هر چه عملکرد خانواده بهترباشد در مجموع افراد از تاب آوری بهتری برخوردار خواهند بود.
بهرحال نظریات و دستآوردهای متعدد و متنوعی با هم و در هم ادغام شده اند تا این مفهوم چندعاملی به دست آید .
توصیه های کلی میتواند بصورت خلاصه از این قرار مورد اشاره قرار گیرد:
* تقویت مبانی معنوی و اعتقادات مذهبی.
* افزون سازی همراهی و صمیمیت والدین .
* شفافیت و روشن بودن انتظارات و قوانین.
* بستر سازی جهت مشارکت معنا دار و هدفمند.
* تقویت حس شایستگی .
* توجه به تمرکز به مهارت های زندگی.
* رفتارهای سلامت محور و خود مراقبتی.
محمدرضا مقدسی
مدرس و پژوهشگر تاب آوری
