پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر ( متن کامل و راهنمای استفاده )

0

پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر(2006) چیست و چگونه انجام میشود؟

جوامع امروزی دائماً در حال تغییر و تحول هستند و پیوسته آگاهی در خصوص نیازهای نوجوانان در چارچوب سیستم آموزشی و افزایش راهنمایی آنان برای اینکه بتوانند به عنوان اعضای فعال و توانا برای تمدنی اثربخش در جامعه شرکت کنند، بالا می­رود. روان­شناسان آموزشی به صورت مستقیم و غیرمستقیم به آموزشگاهها، مدارس و خانواده ها و دست­ اندرکاران آموزشی خدمت­ رسانی می­کنند که این خدمات در بافت آموزشی می­تواند به صورت زیر باشد:

  • سنجش و ارزیابی
  • مشاوره و راهنمایی
  • مداخلات درمانی و مشاوره­ای در مورد فراگیرها
  • مداخلات اولیه و اعمال پیشگیری با نوجوانان، گروه­ها، خانواده­ ها و آموزشگاهها
  • آموزش و تقویت معلمان، مدیران، همکاران و والدین
  • برگزاری کارگاههایی برای اطلاع ­رسانی به والدین، استادان و اعضای جامعه برای فراگیری مطلوب

پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر(2006)  بعنوان یک بسته آموزشی تاب­ آوری این اختیار را به روان­شناسان می­دهد که بر مبنای نیازهای نوجوانان متمرکزشده و چگونگی تاب­ آوری فراگیران را در حالت مطلوب و غیرقابل ترس افزایش دهد.

پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگرشامل مؤلفه ­های هیجانی، اجتماعی و شناختی است که هر کدام از این مؤلفه ­ها نیز در بر دارنده زیرمجموعه ­های آموزشی مختلفی هستند.

لازم به ذکر است که این جنبه­ های تاب­ آوری به طور زنجیره­ وار واقع می­شوند و تحت تإثیر کنش متقابل میان نوجوانان و بافتهای خود می­باشد. لازم است که تاب­ آوری در تمام مراحل رشد نوجوانان پرورانده شود.

پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر بعنوان یک بسته آموزشی تاب­ آوری در حالت ایده ­آل برای نوجوانان مناسب است. این آموزش شامل 10 جلسه است و مدت زمان هر جلسه تقریباً یک ساعت است.

 

جلسه اول. آشنایی با مفاهیم، ساختار، مراحل، روش اجرای برنامه و تکالیف

درجلسه اول پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر اصول مشارکت گروهی و شفاف­ سازی مفهوم کلی تاب­ آوری به بحث گذاشته می­شود.

فراگیران برای روشن ساختن میزان تاب­آوری خود با پرسشنامه تاب­ آوری کار خود را آغاز می­کنند. محتوای این جلسه مطابق با تعریف نوجوانان از تاب­ آوری است که می­تواند به این صورت بیان شود: نوجوانان تاب­ آور وقتی با موقعیتهای دریافتی مختلف روبرو می­شوند برای شناسایی، کنترل و به کار گرفتن جنبه­ های فردی مناسب دارای گرایش و آمادگی هستند. در این جلسه باید فراگیرانی را که تاب­ آوری خود را به نمایش می­گذارند و آنهایی که رفتار تاب­ آوری کمتری از خود نشان می­دهند را شناسایی کرد.

جلسه دوم. شناسایی و کنترل هیجان­ها

در جلسه دوم پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر افزایش میزان حساسیت برای مشخص شدن احساسها در سنین کودکی مورد توجه واقع میشود. والدین به کودکان خود احساسهای اولیه شادی، ناراحتی، خشم، تنهایی و ترس را با تداعی معانی یاد می­دهند. در نتیجه نوجوانان نیز می­توانند شیوه ­های نامطلوب ابراز احساسها را مطابق با مثالهای بزرگترها نمونه قرار دهند. متاسفانه والدین و معلمان همیشه مهارتهای لازم برای آموزش کودکان و نوجوانان در مورد نحوه شناسایی و کنترل این احساسها و هیجانها را ندارند.

معلمان و روان­شناسان و سایر افراد مهم می­توانند به عنوان تسهیل­ کننده­ هایی در رشد هیجانهای مثبت عمل کنند که تأثیر مطلوبی در فراگیری و بهزیستی کلی می­گذارد. تفاوتهای پیچیده تدریجی و هیجانهای مختلف از طریق مشاهده واکنش نوجوانان به موقعیتهای مختلف مشخص می­شود که این امکان را به معلمان و روان­شناسان می­دهد که نوجوانان را از نحوه ابراز هیجاناتشان آگاه سازند.

شیوه­ های زیر برای بالا بردن و پرورش تواناییها برای کنترل و ابراز مناسب هیجانها توسط انجمن ملی روان­شناسان پرورشی ارائه می­شود که مختصراً به شرح زیر است:

1.آموزش و پرورش مهارتهای آرامش که شامل مراقبه، آرامش عضلانی تدریجی و تمرینهای تصویرسازی ذهنی است.

2.شیوه ایستادن، نفس راحت کشیدن و تجسم یک صحنه آرام به عنوان تأثیر در آرامش و آرمیدگی و سپس تعمق در تجربه آن هیجان و علت آن که می­تواند در کنترل هیجانها مؤثر باشد.

3.پرورش مهارتها برای شناسایی نشانه­های کلامی و غیرکلامی که بازتاب هیجانها هستند.

4.شناسایی محاسن که می­توانند به عنوان روزنه­ های مناسبی برای هیجانها عمل کنند مثلاً سرگرمی­ها و ورزش

5.تأثیر پیامها و خودصحبتی­ ها، توانایی نوجوانان را برای پذیرش هیجانهای مطلوب و دلخواه تقویت می­کند.

6.نظریه دکتر پات­ آدام که خنده با صدای بلند و شوخی درمان روح است.

بسته آموزشی تاب­ آوری شامل شیوه ­های مذکور در مورد کنترل هیجانها است.

جلسه سوم. همدلی

در جلسه سوم پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر  همدلی و رفتار نوع دوستی و سهیم شدن، یاری، پذیرش، ملاحظه، تسلی دادن با هم تلفیق شده­اند. برای پرورش و بالا بردن همدلی چندین روش وجود دارد.

1.الگوبرداری از همدلی، مورد توجه قرار دارن رفتار فرد ایفاکننده وقتی در حال نشان دادن همدلی است یا الگوهای همدلی مهم در جامعه

2.پرورش مهارت یقین و استدلال این که چرا برخی از رفتارها نسبت به دیگران نامناسب هستند و پرورش رفتاری مناسب و به جا به شکلی خاص

3.مورد بحث قرار دادن هیجانها و مسائل به طرزی مثبت

4.ارائه تغییرات و توضیحات مثبت و مطلوب در کنار مدرسان و روان­شناسان و همسالان و سایر افراد مهم به منظور رفتار نوع دوستی و همدلی

5.مورد توجه قرار دادن تشابهات میان دو نوجوان(کار گروهی)

6.نمایش دادن تحریک محرکها به طور هیجانی مانند فیلم­ها و تصاویری که می­توانند در شناسایی نیازها و واکنشهای شخصی در موقعیتی خاص به بحث گذاشته شود.

7.اشتراک واکنش متقابل با افرادی مانند افراد مسن، بیمار و ناتوان که در آن مهارتهای مذکور بالایی می­توانند تکمیل شوند.

8.پرورش برقراری ارتباط غیرکلامی و شنیدن مهارتها برای پیام رسانی مثبت همدلی موجب می­شود افراد جامعه تا حد ممکن با ملاحظه باشند.

همدلی موجب می­شود افراد جامعه تا حد ممکن باملاحظه باشند. به طور هیجانی نوجوانان تاب­آور به افراد پیرامون خود اهمیت می­دهند. آنها صرفاً به خود و نیازها و اهدافشان توجه نمی­کنند. بسته آموزشی تاب­آوری شامل شیوه­های مورد بحث از افزایش و تقویت همدلی حین فعالیتهایی مانند شناسایی الگوهای ایفاکننده و شناسایی رفتار همدلانه است.

جلسه چهارم. خودگردانی و خود تاب ­آوری

در جلسه  چهارم پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر دو واژه خودگردانی و خود تاب اوری که  اغلب به جای یکدیگر می­آیند اما ماهیت آنها متفاوت است مورد بحث قرار میگیرند  خودگردانی مؤلفه ­ای است که نوجوانان با آن توانایی به تعویق انداختن لذت آنی و منع تکانه ­ها برای دستیابی به اهداف بعدی را دارند. خود تاب­ آوری برمی­گردد به توانایی نوجوان برای سازگاری و انعطاف­پذیری و تطبیق و سازگار کردن نیازهای موقعیتهای مختلف.

خودگردانی به میزان ابراز تکانه­ های نوجوانان اطلاق می­شود و بیانگر خود تاب ­آوری سازه­ های شخصیت درونی است که برای تعدیل تکان­ه ها به طور سازگارانه عمل می­کنند. در خودگردانی نوجوانان کاملاً خود را محدود می­کنند و می­خواهند کمترین ابراز تکانه­ها و هیجانها را داشته باشند. عوامل زیر در رشد خودگردانی و خود تاب­آوری مهم هستند:

1.اشتراک فعال در فعالیتهای جدید و چالش با همسالان که آنها را ملزم به نگه داشتن جهت خود می­شوند.

2.آشکارسازی تجربیات جدید و امکان پرداختن به مهارتهای کسب شده

3.پرورش مهارتها برای تکمیل و انجام تکالیف با توجه به اهداف مداخله

کار گروهی در پرورش این مهارتها شیوه­ای مفید است. فعالیتها در بسته آموزشی افزایش تاب­آوری که خود تاب­آوری را ارتقاء می­دهند در گروهی که در آن نوجوانان امکان فراگیری اجتماعی دارند اداره می­شوند و می­توانند به عنوان ناظر بر رفتار همسالان عمل کنند.

جلسه پنجم. توانایی شکل­گیری روابط مثبت و ابقای آن و توانایی برقراری رابطه اثربخش کلامی و غیرکلامی

در جلسه پنجم پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر شکل­ گیری و حفظ روابط مثبت با همسالان، مدرسان و  والدین مورد توجه واقع میشود.

روابط دوستانه حس وابستگی گروهی را ایجاد می­کند و بر سازگاری اجتماعی نوجوانان در مراحل بعدی زندگی دارای اثر تاب ­آوری است. مدرسه برای پرورش روابط مثبت بافت ایده ­آلی است. شیوه ­های زیر برای ایجاد رابطه دوستی مهم هستند:

1.مدرسان می­توانند به نوجوانان آموزش دهند که در شروع یک رابطه چگونه صحبت را آغاز و به پایان برسانند.

2.نوجوانان برای آگاه شدن از مهارتهای شنیداری، خودنمایی و انتخاب موضوعهای مناسب برای گفتگو آموزش می­بینند.

3.الگوبرداری و کمک گرفتن از نسخه­های اجتماعی مناسب درباره رفتارهایی مانند مشارکت، نظر دادن، نوبتی صحبت کردن و تعارف کردن در صحبت کردن

4.اصلاح اداره کلاس برای فعالیتهایی که کنش متقابل برقراری روابط را بهبود می­بخشد مانند پروژه­های گروهی

5.صحبت کلاسی درباره موضوعات برنامه درسی موجب ایجاد درخواستهای اجتماعی دانش آموزان می­شود

جوانب زیر برای پرورش تواناییهای اجتماعی می­توانند به کار گرفته شوند:

  • ایفای نقش در مهارتهای اجتماعی مختلف
  • و از نوجوانان خواسته می­شود تا در مورد اعضای گروه که می­توانند با آنها همکاری کنند اظهارنظر مثبتی را روی کاغذ بنویسند.

پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر مهارتهای برقراری روابط دوستی و کار گروهی اثربخش را در اختیار نوجوانان قرار می­دهد.

همچنین، ارتباط غیرکلامی شامل فضاهای شخصی، حالتهای صورت، بساوایی، حرکات بدن حین صحبت و تن صدا است. حالات صورت یکی از قوی­ترین ارتباط غیرکلامی است. مطالعه دقیق این نشانه­ های غیرکلامی می­تواند به رشد روابط کمک کند. شیوه ­هایی که می­توان به وسیله آنها ارتباط کلامی و غیرکلامی را افزایش داد.

  • نوجوانان می­توانند نشانه­ های غیرکلامی همسالان را یادداشت کنند و آن را مورد بحث قرار دهند.
  • طرز برقراری ارتباط مثبت می­تواند از طریق الگوبرداری و ایفای نقش در موقعیتهای مختلف آموزش داده شوند مانند این که موضوع صحبت چه باشد.
  • آموزش راهکارهایی طی مطالعه می­تواند به عنوان دستورالعملی برای نوجوانان به کار رود.
  • آگاه کردن نوجوانان در مشاهده نشانه­ های غیرکلامی و استنباط معنی و مفهومی که در پس آن قرار دارد.
  • تبیین ضوابط در خصوص مسائل اجتماعی می­تواند او را در کسب تمام اطلاعاتی که در موقعیتهای اجتماعی مورد پذیرش کمک کند.
  • تقویت تجربیات مانند ملاقات با معلم
  • تقویت خود- مدافعه و تقویت مثبت

آموزش فعالیتها به طوری که از نوجوانان خواسته شود تا ویژگیهای مثبت دیگران را بیابند و آنها را تحسین کردن و راهنمایی آنها برای برقراری ارتباط به روشی مناسب بدون توجه به جنبه­های منفی جنبه مهمی در برقراری ارتباط است.

جلسه ششم. حس شوخ طبعی- مشارکت گروهی اثربخش

شوخ طبعی یک پویش پیچیده میان فردی است که دارای اثرات شناختی، فیزیکی و هیجانی مثبت است. معلمان یا روان­شناسان پرورشی می­توانند حس شوخ طبعی در نوجوانان را به روشهای زیر تقویت کنند

  • الگوبرداری رفتاری که نشان می­دهد اشتباه کردن قسمتی از پردازش فراگیری است و می­تواند لذت­بخش نیز باشد.
  • استفاده از رسانه­های گروهی برای نشان دادن شوخ­طبعی افراد حتی افراد مشهور
  • به طور قاطعانه افزودن شوخ طبعی در زندگی روزمره مثل گفتن لطیفه در جمع

لذت تعامل، ارتباط و مشارکت گروهی حین اظهار نظر و بیان احساسات و فراگیری تجربیات مرتبط با فعالیتهای بسته آموزشی به طور وسیع فعالیتها را به کار می­برد که نوجوانان بتوانند مشارکت گروهی کنند. توانایی اجتماعی می­تواند از طریق مشارکت اجتماعی آموزش داده می­شوند.

  • شکل­ گیری مهارتها. مهارت اصلی مورد نیاز نوبت­ گیری در صحبت و استفاده از صوت ملایم
  • عملکرد مهارتها. نوجوانان باید برای دادن نظرها و ایده­های خود شرکت کنند و در پی استدلال و راههایی باشند که تعامل آنها را تسهیل کند.
  • تهییج مهارتها. انتقاد کردن مثبت بدون سرشکسته کردن دیگران و زودپاسخ­ دهی

جلسه هفتم: حس خودشناسایی، خودادراکی مثبت و خوداثربخشی

تاب­ آوری به نگرش مثبت، حس خودارزشمندی و کنترل شخصی مرتبط است. نوجوانانی که کنترل دگرگونیهای زندگی را به طرز مؤثری فراگرفته ­اند تا خود را به عنوان موجوداتی باارزش در نظر بگیرند.

حتی زمانی که دچار اشتباه می­شوند وقتی در زندگی از طرف کسی تأیید نمی­شوند نیز دارای حس خودارزشمندی هستند.

افرادی که به طور کلی تاب­ آوری نشان می­دهند از ابتدای کودکی با قدرشناسی و محبت و مراقبت آشنا بوده اند. آنها یاد گرفته­ اند با دید مثبت به خود نگاه کنند و به عنوان فردی که لیاقت دارد از طرف دیگران مورد قدردانی قرار بگیرند.  شیوه های تقویت خودشناسی و خودادراکی عبارتند از:

  • دستیابی به خودآگاهی از طریق خودکاوی نیروها، تواناییها و شخصیت به عنوان مثال به وسیله یادداشت کار و گفتگوهای گروهی
  • بازخورد مثبت و توجه به توانایی­های نوجوانان به جای توجه به ضعفها به عنوان مثال گردآوری برگه تعادل و ویژگیهای مثبت
  • شکل دادن خودگویی­ های مثبت برای تقویت خودپنداره مثبت حتی در رویارویی با اشتباهات و ناامیدی­ ها
  • یادگیری مهارتها برای تمایز میان رفتار منفعل- پرخاشگر و رفتار اظهاروجود در موقعیت های گوناگون

جلسه هشتم: فراشناخت، حل مسأله، بررسی چرخه افکار منفی و آموزش تلاش برای رشد نگرش مثبت

فراشناخت دربرگیرنده حل مسأله به طرزی مؤثر و قدرت تصمیم­گیری است. تاب­ آوری مستلزم بازسازی شناختی در مورد طرز فکر نوجوان در مورد تنشها و مشکلات است. نوجوان تاب­ آور اشتباهات را فرصتی برای فراگیری و پرورش در نظر می­گیرد و توانایی اصلاح وقایع منفی را دارد. روشهای زیر برای تقویت فراشناخت در نوجوانان است:

  • معلمان باید پردازش فکری خود را تجزیه و تحلیل کنند و تمرین کنند.
  • معلم باید گشاده ­رو باشد و نوجوانان را تشویق به انتقاد کنند.
  • امکان انتخاب فعالیتها و تکالیف را همواره از میان انواع گزینشهای مناسب در اختیار نوجوانان قرار دهند.
  • استفاده از شیوه تفکر منطقی و فکر انتقادی و ابداعی
  • دخیل کردن نوجوان در موقعیت ایفای نقش
  • آگاه کردن نوجوانان برای توجه به مطالب تعریف شده در متون و وسایل ارتباطی و تلاش نوجوان برای حل مسائل زندگی طبیعی
  • نیاز نوجوانان به بیان هیجانی و ابراز وجود همراه با دلایل
  • تجزیه و تحلیل و ترکیب موضوع اطلاعات مختلف
  • تشویق نوجوان به استفاده از موازین و منطق در تعریف و تطبیق
  • دادن امکان به نوجوان برای اظهارنظر کردن و حل مسآله به طور تدریجی و تصمیم ­گیری
  • افزایش آگاهی درباره خطاهای معمول فکری

جلسه نهم: حفظ باورها و انتظارات مذهبی یا معنوی و اهداف آینده

به وسیله حفظ باورها و انتظارات مذهبی یا معنوی نه تنها معنای زندگی را به صورت فلسفی درک می­کنند بلکه در مورد پیش­آمدهای احتمالی آینده نیز معانی مثبت را پرورش می­دهند. وقتی نوجوان دارای اهداف و انتظارات مثبت در آینده باشد برای غلبه بر سختیها و مستحکم بودن باانگیزه عمل خواهد کرد. روشهایی را که با آن روان­شناسان می­توانند اهداف آینده را تنظیم و انتخاب و  تقویت کنند عبارتند از:

  • گوش فرادادن درباره خودشناسایی
  • نمونه قراردادن میل فردی در تنظیم هدف با مشارکت چند هدف فردی، خطر کردن و راهکارها
  • بحث درباره اهداف و تنظیم هدف در گروه و به صورت فردی
  • بازخورد مشخص و سریع و سازنده
  • تلفیق مفاهیم تنظیم هدف در محتوای برنامه آموزشی در مورد تمام موضوعات
  • به کارگیری سرفصلها به طور واضح

جلسه دهم: تثبیت توانایی های آموخته شده در تمام جلسات

آخرین جلسه تثبیت­ کننده توانایی ای فراگرفته شده در طول جلسات است و شامل یکپارچه کردن تاب­ آوری هیجانی، اجتماعی و شناختی در نوجوانان است. در این جلسه پس­ آزمون اجرا می­شود.

 

 

معرفی پروتکل

پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر شامل مؤلفه­ های هیجانی، مؤلفه­ های اجتماعی و مؤلفه­ های شناختی است که هر کدام از این مولفه­ ها نیز دربر دارنده زیر مجموعه­ های آموزشی مختلفی هستند.

مولفه هیجانی شامل شناخت و مدیریت هیجان می­شود که به آزمودنیها آموزش داده میشود تا بتوانند موقعیتهای مناسب برای ابراز هیجانات خود را کشف کنند. معلمان و روان­شناسان می­توانند به عنوان تسهیل­ گر در رشد هیجانهای مثبت عمل کنند که تأثیر مطلوبی بر فراگیری و بهزیستی کلی می­گذارد.

در این بسته آموزشی شیوه­ های شناسایی هیجانها به وسیله تصاویر آموزش داده می­شود و فعالیتهایی به نوجوانان آموزش داده می­شود تا این هیجانهای مثبت را شناسایی و پرورش دهند که این راهبردها از طریق آموزش مهارتهای آرام­سازی عضلانی تدریجی و تمرینهای تصویرسازی ذهنی است. سپس راه­های ارتقا و افزایش همدلی بحث میشود.

به طورخلاصه اهداف این جلسات را می­توان به این صورت بیان کرد که مراجعان باید:

جلسه اول. با مفاهیم، ساختار، مراحل، روش اجرای برنامه و تکالیف آشنا ­شدند.

جلسه دوم. به شناسایی و کنترل هیجان­ها ­پرداخته شد.

جلسه سوم. روشهای پرورش و بالا بردن سطح همدلی آموزش داده ­شد و رفتار نوع دوستی و سهیم شدن، یاری، پذیرش، ملاحظه و تسلی دادن یکدیگر آموزش داده ­شد.

جلسه چهارم. با دو واژه خودگردانی و خود تاب­ آوری و تفاوت آنها آشنا شدند. خودگردانی مؤلفه ­ای است که نوجوانان با آن توانایی به تعویق انداختن لذت آنی و منع تکانه­ ها برای دستیابی به اهداف بعدی را کسب می­کنند.

خود تاب ­آوری به توانایی نوجوان برای سازگاری و انعطاف­پذیری و تطبیق و سازگار کردن نیازهای موقعیتهای مختلف اطلاق می­شود.

جلسه پنجم. توانایی ساخت و شکل دهی روابط مثبت و ابقای آن و توانایی برقراری رابطه اثربخش کلامی و غیرکلامی بحث ­شد.

جلسه ششم. حس شوخ طبعی- مشارکت گروهی اثربخش آموزش داده شد.

جلسه هفتم: حس خودشناسایی، خودادراکی مثبت و خوداثربخشی را فرا ­گرفتند.

جلسه هشتم: فراشناخت، حل مسأله، بررسی چرخه افکار منفی و آموزش تلاش برای رشد نگرش مثبت آموزش داده ­شد.

جلسه نهم: به بررسی حفظ باورها و انتظارات مذهبی یا معنوی و اهداف آینده پرداخته شد.

جلسه دهم: آخرین جلسه تثبیت­ کننده تواناییهای فراگرفته شده در طول جلسات بود و شامل یکپارچه کردن تاب­ آوری هیجانی، اجتماعی و شناختی در نوجوانان بود. در این جلسه پس ­آزمون اجرا شد.

روش اجرا

پس از اعلام رضایت از شرکت کنندگان برای شرکت در دوره، تسهیلگر تاب آوری کار خود را آغاز خواهد کرد، چنانچه اهداف پژوهشی هم مد نظر باشد می بایست تلاش کرد که دو گروه به صورت کاملا تصادفی در گروه های آموزش و گواه کاربندی شوند، تعداد افراد بر اساس نظر محقق می تواند متغییر باشد؛ آموزش از 10 جلسه گروهی 75 دقیقه تشکیل شده. این برنامه به مدت یک الی  5/1 ماه در موقعیت اجرا می شود.

حجم نمونه پیشنهادی

تسهیلگران و پژوهشگران تاب آوری پیشنهاد می کنند که در روش های علی- مقایسه ای و آزمایشی برای هر گروه حداقل 15 نفر به عنوان نمونه آماری جهت مطالعه کفایت می کند بسته آموزشی تاب­ آوری کراگر(2006) معمولا  بمدت 10 جلسه آموزش داده میشود تسهیلگران بسته آموزشی کراگر شایسته است دوره های مرتبط را گدارنده باشند.

 

 

پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر(2006) چیست ؟ پروتکل آموزشی تاب­ آوری کراگر شامل مؤلفه­ های هیجانی، مؤلفه­ های اجتماعی و مؤلفه­ های شناختی است

 

 

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.